XHMIKEΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Bασικές κατηγορίες Xημικών αντιδράσεων

Οι χημικές αντιδράσεις μπορούν να ταξινομηθούν σε δυο μεγάλες κατηγορίες.

Α) Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής: είναι οι αντιδράσεις στις οποίες μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης ορισμένων από τα στοιχεία που συμμετέχουν.

Β)  Μεταθετικές αντιδράσεις: είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δεν μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης σε κανένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν.

Οξείδωση : Aύξηση του αριθμού οξείδωσης

Αναγωγή: Eλάττωση του αριθμού οξείδωσης

Οξειδωτική ουσία (οξειδωτικό):η ουσία που προκαλεί την οξείδωση ενώ η ίδια ανάγεται δηλαδή ελαττώνεται ο αριθμός οξείδωσης της.

Αναγωγική ουσία (αναγωγικό): η ουσία που προκαλεί την αναγωγή ενώ η ίδια οξειδώνεται δηλαδή αυξάνεται ο αριθμός οξείδωσης της.

Α) Αντιδράσεις οξειδoαναγωγής

i) Αντιδράσεις σύνθεσης

C   +   O₂    →     CO₂

ii) Αντιδράσεις αποσύνθεσης - διάσπασης

2HgO      →    2Hg    +   O₂

ΚClO₃       →    KCl  + 3/2O₂

iii) Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης

Σε αυτές τις αντιδράσεις ένα στοιχείο (μέταλλο ή αμέταλλο) που βρίσκεται σε ελεύθερη κατάσταση αντικαθιστά ένα άλλο στοιχείο που βρίσκεται σε μια χημική ένωση.

Απαραίτητη προϋπόθεση:   Για να πραγματοποιηθεί η αντίδραση πρέπει το ελεύθερο στοιχείο να είναι πιο δραστικό (αριστερά) από αυτό που πρόκειται να αντικαταστήσει.

Σειρά δραστικότητας μετάλλων:

Κ, Βα, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Cr, Fe, Ni, Sn, Pb, H_2, Cu, Hg, Ag, Pt, Au

Σειρά δραστικότητας  αμετάλλων:

              F_2, Ο_{3 ,} Cl_{2 ,}   Br_2,  O_2,  I_2,   S

Zn  +   CuSO₄       →      Zn SO₄       +    Cu

Cu  +   FeCl₂    ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ     

Όταν το μέταλλο έχει πολλούς αριθμούς οξείδωσης τότε εμφανίζεται στα προϊόντα με τον μικρότερο αριθμό οξείδωσης. Εξαιρείται ο Cu που μετατρέπεται σε Cu ⁺².

Β) Μεταθετικές αντιδράσεις

i)       Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης

Είναι οι αντιδράσεις μεταξύ δυο ηλεκτρολυτών μέσα σε υδατικά διαλύματα κατά τις οποίες γίνεται ανταλλαγή των ιόντων τους.

Για να πραγματοποιείται μια αντίδραση διπλής αντικατάστασης πρέπει κάποιο απο τα προϊόντα

α) να καταβυθίζεται ως ίζημα

              ή

β) να απομακρύνεται ως αέριο

              ή

γ) να είναι ελάχιστα  ιοντιζόμενη ένωση (ασθενής ηλεκτρολύτης)

 Τα κυριότερα ιζήματα που συναντάμε στις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης είναι:

ΆΛΑΤΑ	Ιζήματα	Εκτός από τα...
Ανθρακικά (CO3-2) Φωσφορικά (PO4-3)	Όλα Όλα	Κ+, Νa+,NH4+
Θειούχα (S2-)	Όλα	Κ+, Νa+,NH4+ Mg2+,Ca2+,Ba2+
Αλογονούχα (Χ-)	AgX,PbX2,CuX	Όλα τα υπόλοιπα
Θειϊκά (SO4-2)	CaSO4, PbSO4, ΒaSO4	Όλα τα υπόλοιπα
ΥΔΡΟΞΕΙΔΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ	Όλα	ΚΟΗ, ΝaOH Ca(OH)2, Ba(OH)2
OΞΕΑ	Η2SiO3	Όλα τα υπόλοιπα

Τα κυριότερα αέρια που συναντάμε στις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης είναι:

ΗF, HCl,  HBr ,HI, H₂S, HCN, CO₂, SO₂, NH₃

Προσοχή!!!

Οι ενώσεις Η₂CO₃, H₂SO₃, NH₄OH είναι ασταθείς. Για τον λόγο αυτό όταν σχηματίζονται ως προϊόντα στις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης στη θέση τους θα γράφουμε:

Η₂CO₃          →      CO_{2   +}   H₂O

 H₂SO₃         →       SO₂  +  H₂O

NH₄OH        →       NH_{3   +}    H₂O

ii)       Αντιδράσεις εξουδετέρωσης

• Βάση +  οξύ        →       Άλας   +   Η₂Ο

• Βάση  +  Όξινο οξείδιο    →       Άλας   +   Η₂Ο

•Βασικό οξείδιο  +  οξύ     →      Άλας   +   Η₂Ο

 • Βασικό οξείδιο  +  Όξινο οξείδιο     →      Άλας