ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ. Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος 2014-2015.

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ. Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος 2014-2015.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ
1.1 «Εισαγωγή στην οργανική χημεία»
1.2 «Ταξινόμηση οργανικών ενώσεων – ομόλογες σειρές»
1.3 «Ονοματολογία άκυκλων οργανικών ενώσεων»
1.4 «Ισομέρεια» Παρατήρηση: Οι μαθητές να ασκηθούν στην εύρεση ισομερών που αντιστοιχούν σε μοριακούς τύπους άκυκλων οργανικών ενώσεων που περιέχουν μέχρι και τέσσερα (4) άτομα άνθρακα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ - ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ
2.1 «Πετρέλαιο-προϊόντα πετρελαίου. Βενζίνη. Καύση-καύσιμα»
2.2 «Νάφθα – Πετροχημικά»
2.3 «Αλκάνια – μεθάνιο, φυσικό αέριο, βιοαέριο»
Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Παρασκευές» των αλκανίων
2.4 «Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων»
2.5 Αλκένια – αιθένιο ή αιθυλένιο
Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Προέλευση -Παρασκευές» αλκενίων
Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τα παραδείγματα πολυμερισμού προσθήκης
Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τις βιομηχανικές χρήσεις του αιθυλενίου
2.6 Αλκίνια - αιθίνιο ή ακετυλένιο
Να μην διδαχθεί η παράγραφος  «Παρασκευές» του ακετυλενίου
Να μην διδαχθεί η αντίδραση σχηματισμού του χαλκοακετυλενιδίου
Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τις συνθέσεις του ακετυλενίου και το παράδειγμα (2.6) που αναφέρεται στην παρασκευή της αιθανάλης με πρώτη ύλη το ανθρακασβέστιο.
2.8. «Ατμοσφαιρική ρύπανση – Φαινόμενο θερμοκηπίου – Τρύπα όζοντος»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΛΚΟΟΛΕΣ - ΦΑΙΝΟΛΕΣ
3.1 « Αλκοόλες»
3.2 « Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες-Αιθανόλη»
Εργαστηριακή άσκηση: Να πραγματοποιηθεί το Πείραμα «οξείδωση αιθανόλης».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΑ ΟΞΕΑ
4.1 «Κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα – αιθανικό οξύ»
Να μην απομνημονευθεί ο πίνακας 4.1. «Ονομασίες κορεσμένων μονοκαρβοξυλικών οξέων
Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Στο εργαστήριο»
Να μην απομνημονευθεί ο πίνακας «Το οξικό οξύ στη βιομηχανία»
4.2 «Γαλακτικό οξύ ή 2-υδροξυπροπανικό οξύ»
Εργαστηριακή άσκηση: Να πραγματοποιηθεί το Πείραμα «Όξινος χαρακτήρας των καρβοξυλικών οξέων».

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ - Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος 2014-2015

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ - Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος 2014-2015

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

1.3. «Δομικά σωματίδια της ύλης – Δομή του ατόμου – Ατομικός αριθμός – Μαζικός αριθμός – Ισότοπα»

Παρατήρηση: Από τον πίνακα 1.4: Μάζα και φορτίο υποατομικών σωματιδίων, να μην απομνημονευθούν οι στήλες «Μάζα/g» και «Φορτίο/C».

1.5. «Ταξινόμηση της ύλης – Διαλύματα – Περιεκτικότητες διαλυμάτων – Διαλυτότητα»

Παρατήρηση: Το σχήμα 1.13 Κατανομή χημικών στοιχείων στη γη και στον άνθρωπο, να μην απομνημονευθεί.

Εργαστηριακή άσκηση:

Να πραγματοποιηθεί  το Πείραμα «Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα διάλυσης».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ – ΔΕΣΜΟΙ

2.1 «Ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων»

Παρατήρηση: Ο Πίνακας 2.1 Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20 να διδαχθεί, αλλά να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο».

2.2 «Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα»

2.3  «Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών»

2.4 «Η γλώσσα της Χημείας-Αριθμός οξείδωσης-Γραφή τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων»

Παρατηρήσεις: α) Ο Πίνακας 2.3 Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων να διδαχθεί και να απομνημονευθεί. β) Από τον Πίνακα 2.4 Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων να απομνημονευθεί ολόκληρη η 1η στήλη. Από τη 2η και την 3η στήλη να απομνημονευθούν οι ονομασίες και οι συμβολισμοί των πολυατομικών ιόντων: κυάνιο, όξινο ανθρακικό καιυπερμαγγανικό.

γ) Από τον Πίνακα 2.5 Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, F και από το Η ο (+1), το Ο ο (-2), το Cl, Br, I ο (-1).

Εργαστηριακή άσκηση:

Να πραγματοποιηθεί  το Πείραμα «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ-ΟΞΕΙΔΙΑ

3.5 «Χημικές αντιδράσεις» (Πως συμβολίζονται οι χημικές αντιδράσεις, Χαρακτηριστικά χημικών αντιδράσεων, Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων)

Παρατηρήσεις: α) Η Σειρά δραστικότητας ορισμένων μετάλλων και αμετάλλων να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

β) Ο Πίνακας 3.1 Κυριότερα αέρια και ιζήματα  να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

γ) Από την υποενότητα «2. Εξουδετέρωση», να μην διδαχθούν οι αντιδράσεις: Όξινο οξείδιο + βάση, Βασικό οξείδιο + οξύ, Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο

Εργαστηριακή άσκηση:

Να πραγματοποιηθεί  το Πείραμα «Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανάλυση ιόντων».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ

4.1 «Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol , αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος»

Παρατήρηση:  Στην υποενότητα Γραμμομοριακός όγκος (Vm), να διδαχθεί μόνο ο ορισμός του γραμμομοριακού όγκου και η τιμή του σε STP.

4.2 «Καταστατική εξίσωση των αερίων»

Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν οι τρείς νόμοι των αερίων

4.3  «Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων»

4.4  «Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί».

Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν οι  υποενότητες: Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή Ασκήσεις στις οποίες δίνονται οι ποσότητες δύο αντιδρώντων ουσιών Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις

Εργαστηριακή άσκηση:

 Να πραγματοποιηθεί το Πείραμα  «Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσης – αραίωση διαλυμάτων».

Η ΧΗΜΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΥ

58 Ce 140,116 Δημήτριο

3 Li 6,941 Λίθιο

63 Eu 151,964 Ευρώπιο

39 Y 88,906 Ύττριο

19 K 39,09 Κάλιο

79 Au 196,96 Χρυσό

66  Dy   162,5   Δυσπ   ρόσιο

53 I 126,90 Ιώδιο

22 Ti 47,867 Τιτάνιο

16 S 32,06 Θείο

ΥΠΟΘΕΣΗ Avogadro

ΥΠΟΘΕΣΗ Avogadro

Γεννημένος στο Τορίνο,  ο κόμης Αμεντέο Αβογκάντρο, Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro, conte di Quaregna e Cerreto , το 1811, σε ηλικία 35 ετών,  έκανε την περίφημη

ΥΠΟΘΕΣΗ

«ίσοι όγκοι   αερίων  - με την ίδια θερμοκρασία και πίεση - περιέχουν τον ίδιο αριθμό μορίων»

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ίσχυε  μόνο  για  τα  αέρια  και συσχέτιζε  την μετρήσιμη τιμή του όγκου οποιουδήποτε αερίου με τον αριθμό των αόρατων κινουμένων σωματιδίων, η ύπαρξη των οποίων ήταν ακόμα στην περιοχή της φαντασίας των χημικών και των φυσικών.

Τρία χρόνια αργότερα ο Andre Marie Ampère έφθασε στο ίδιο συμπέρασμα από άλλον «δρόμο» . Ωστόσο η μεγάλη πλειοψηφία των ερευνητών της εποχής δεν υιοθέτησε την ΥΠΟΘΕΣΗ για 50 περίπου χρόνια.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ   Avogadro    « τελικά» έγινε όχι μόνο αποδεκτή αλλά και θεμέλιο της έρευνας για τον Μικρόκοσμο των κινουμένων σωματιδίων. Αξιοποιήθηκε τόσο στην Ατομική Θεωρία που θεμελίωσε τη Χημεία όσο και στην Κινητική Θεωρία η οποία θεμελίωσε τη Θερμοδυναμική. Χωρίς αυτήν,  τόσο η εξίσωση των ιδανικών αερίων, όσο και η μεταγενέστερη η εξίσωση Van der Waals δεν θα μπορούσαν να οικοδομηθούν.   

Η υπόθεση τελικά έγινε νόμος.

Ισχύει και το αντίστροφο :

« ίδιος αριθμός μορίων , στις ίδιες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης , καταλαμβάνει τον ίδιο χώρο»

ΑΡΙΘΜΟΣ Avogadro.

Εκατό ακριβώς χρόνια μετά τη διατύπωση της Υπόθεσης, το δηλαδή  έτος 1911,

ο Jean Perrin πρότεινε και προς τιμήν του ο αριθμός των σωματιδίων που υπάρχουν σε κάθε mole  να ονομαστεί Αριθμός Avogadro, προς τιμήν του Amedeo Avogadro ο οποίος είχε τόσο αδικηθεί. Η πρόταση έγινε αποδεκτή.

Αριθμός Avogadro (Αβογκάντρο) λέγεται ο αριθμός των μορίων που περιέχονται στο ένα mole οποιουδήποτε χημικού στοιχείου αλλά και οποιασδήποτε χημικής ένωσης.

Είναι ίσος με 6,02 x10²³ μόρια σε κάθε mοl και συμβολίζεται με Ν_Α.

   Ο ίδιος αριθμός μορίων καταλαμβάνει τον ίδιο όγκο άρα τα Ν_Α μόρια κάθε αερίου θα έχουν τον ίδιο όγκο (στις ίδιες συνθήκες) και θα τον ονομάζουμε γραμμομοριακό όγκο (Vm).

• Γραμμομοριακός όγκος Vm μιας αέριας ουσίας ονομάζεται ο όγκος που καταλαμβάνει το 1 mol της ουσίας, σε ορισμένες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.

• Πρότυπες ή κανονικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας (stp) για τα αέρια ορίζουμε τα εξής:

Θερμοκρασία θ = 0^οC ή Τ = 273 Κ.
Πίεση Ρ = 1 atm = 76 cm Hg = 760 mm Hg.

• Πειραματικά βρέθηκε ότι σε stp συνθήκες ο γραμμομοριακός όγκος των αερίων έχει τιμή Vm = 22,4 L.

Επομένως για αέρια ουσία ισχύει :

To 1mol  περιέχει Ν_Α μόρια , ζυγίζει Μr σε gr   και καταλαμβάνει όγκο Vm = 22,4 L (stp)

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις παρακάτω σχέσεις αλλά βέβαια και τις αναλογίες για να βρούμε τη σχέση των ποσοτήτων μεταξύ τους ( mol –μόρια-όγκος-μάζα).

n =  (μόρια)   ,           n =  ( όγκος),         n = (μάζα)

Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας .

	MOΡΙΑ	Mr	ΜΟL	ΜΑΖΑ	OΓΚΟΣ (stp)
H2 (g)					44,8 L
Ne (g)	15 NA
NH3 (g)				51 gr
HCl (g)			8 mol
NO (g)	0,5 NA
Br2 (l)			0,2 mol
CO2 (g)					112 L
NaCl (s)				5,85 gr

ΜΟLE

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  ΜΟLE , N_A

1. Nα υπολογιστούν οι απόλυτες μάζες  των παρακάτω ουσιών:

α) ατόμων :

H  :

O :

S :

C :

β) μορίων :

H₂O :

CO₂ :

H₂S :

2. Να υπολογιστεί ο αριθμός των σωματιδίων που περιέχεται σε  ποσότητα όση το Αr σε gr  για τα παραπάνω άτομα  ή το Μr σε gr για τα παραπάνω  μόρια.

H  :

O :

S :

C :

H₂O :

CO₂ :

H₂S :

Τι  παρατηρείτε ;

1 mol ατόμων είναι η ποσότητα ενός στοιχείου που περιέχει 6,02×10²³ άτομα του στοιχείου. Το mole ατόμων έχει μάζα σε γραμμάρια όσο η σχετική ατομική μάζα Αr (ατομικό βάρος) του στοιχείου.

1 mol μορίων είναι η ποσότητα ενός στοιχείου ή μίας μοριακής χημικής ένωσης που περιέχει 6,02×10²³ μόρια του στοιχείου ή της χημικής ένωσης. Το mole μορίων έχει μάζα σε γραμμάρια όσο η σχετική μοριακή μάζα Μr (μοριακό βάρος) του στοιχείου ή της χημικής ένωσης.

Ορισμός

Το mole είναι η ποσότητα ύλης ενός σώματος που περιέχει τόσες στοιχειώδεις οντότητες όσα είναι τα άτομα σε  12 gr καθαρού  άνθρακα-12 (¹²C).

Στην ποσότητα αυτή του άνθρακα-12 (¹²C) περιέχονται 6,02×10²³ άτομα άνθρακα.

Ο αριθμός αυτός ονομάζεται αριθμός Avogadro, αποτελεί φυσική σταθερά και συμβολίζεται με Ν_Α.

Το mole είναι η ποσότητα Ν_Α διακεκριμένων, ομοίων μεταξύ τους, στοιχειωδών οντοτήτων (ατόμων,   μορίων,   ιόντων,   ηλεκτρονίων,   φωτονίων   ,    στοιχειωδών  φορτίων   κ.τ.λ).

1 mol ατόμων περιέχει Ν_Α άτομα και ζυγίζει Αr σε gr

1 mol μορίων περιέχει Ν_Α μόρια και ζυγίζει Μr σε gr

3. Nα υπολογιστούν τα παρακάτω :

1 mol ατόμων  Η περιέχει ………………………. Και ζυγίζει ………………………….

5 mol ατόμων  Η περιέχουν ………………………. Και ζυγίζουν ………………………….

1 mol ατόμων  Ο περιέχει ………………………. Και ζυγίζει ………………………….

5 mol ατόμων  Ο περιέχουν ………………………. Και ζυγίζουν ………………………….

1 mol μορίων  Η₂ περιέχει ………………………. Και ζυγίζει ………………………….

5 mol μορίων  Η₂ περιέχουν ………………………. Και ζυγίζουν ………………………….

32 gr S     είναι …………………….και   περιέχει ……………………………………..

160 gr Ο₂   είναι …………………….και   περιέχουν ……………………………………..

72  gr Η₂ Ο   είναι …………………….και   περιέχουν ……………………………………..

220 gr CΟ₂   είναι …………………….και   περιέχουν ……………………………………..

Tα 5 mol ΝΟ₂ ζυγίζουν ……………………… και περιέχουν …………………………..

Tα 8 mol SO₃ ζυγίζουν ……………………… και περιέχουν …………………………..

Tα 5 mol ΗΝΟ₂ ζυγίζουν ……………………… και περιέχουν …………………………..

Tα 4Ν_Α μόρια ΝΗ₃ είναι …………………………..και ζυγίζουν …………………………

Tα 6Ν_Α μόρια Η₂S  είναι …………………………..και ζυγίζουν …………………………

Tα 5Ν_Α μόρια C₂H₆O είναι …………………………..και ζυγίζουν …………………………